Wag the dog: politieke en sociale filosofie

Dinsdag 24 mei gaan we kijken naar fragmenten uit de film 'Wag the dog'. Mocht u zich alvast willen inlezen: we gaan gebruik maken van 'De republiek' van Plato en bespreken wat Plato bedoelt met de 'Nobele leugen'. Hij zegt dat je als heerser, om je volk rustig te houden, een nobele leugen moet vertellen. 'De republiek' of 'de staat' van Plato is in het Engels te downloaden via 'project gutenberg'. http://www.gutenberg.org/ebooks/1497

In de moderne wereldpolitiek zijn 'nobele leugens' niet van de lucht. Vertelden Bush en Blair een leugen toen ze zeiden dat er aanwijzingen waren voor massavernietigingswapens in Irak? Bleven ze dit niet volhouden terwijl het hoofd van de inspecties (Hans Blix) in Irak ontkende dat er aanwijzingen waren voor wapens? (In de film 'team America' wordt deze 'nobele leugen' op de hak genomen).

Het is de vraag of zo'n soort leugen als die van de massavernietigingswapens in Irak 'nobel' genoemd kan worden en dat is de leugen uit 'Wag de dog' dan ook zeer zeker niet. In die film is de Amerikaanse president -11 dagen voor de verkiezingen- betrapt op sex met een minderjarig meisje (tenminste- hij heeft haar een paar minuten apart genomen) en dhr. Brean (Robert the Niro) wordt ingehuurd om het probleem op te lossen. Hij bedenkt een scenario en samen met Stanley Motts (Dustin Hoffman) maken ze een mooie film waarin Amerika Albanië aanvalt, om de aandacht af te leiden. De nobele leugen heeft gewerkt.

In de politieke en sociale filosofie speelt de vraag of mensen van nature sociale wezens zijn een grote rol. Plato vond dat we als individu zwak zijn en noodzakelijk van elkaar afhankelijk. Hij deelde de mensen in de staat in in 3 klassen; een klasse van vakmensen en boeren, een soldatenklasse, en een filosofenklasse die de heersende klasse vormt.

Thomas Hobbes ('Leviathan' 1651) denkt niet dat we sociale wezens zijn. Mensen zijn volgens hem zelfzuchtige wezens en in de 'natuurtoestand' (een toestand die voorafgaat aan elke beschaving of wet) ontstaat een oorlog van ieder tegen ieder. Daarom moet er een sterke heerser zijn en er moeten goede wetten (een sociaal contract) gemaakt worden, om dit te voorkomen. Gaat dit ook op voor post-revolutionaire samenlevingen als Egypte of de Oekraine?

Locke reageerde 50 jaar nadat Hobbes 'Leviathan' schreef dat heersers moeten voorkomen dat het volk in opstand komt. Pas als een staat het recht op leven, gezondheid, vrijheid en bezit van de burgers niet kan handhaven is een revolutie gerechtvaardigd. Volgens Locke is de rechtvaardiging van de macht de instemming van de burgers en hebben zij dus ook het recht de regering omver te werpen, alhoewel dit beter voorkomen kan worden.

Andere belangrijke politieke denkers zijn J.J. Rousseau die voor een directe democratie met referenda zou zijn en de Montequieu die de uitvoerende, rechtsprekende en uitvoerende macht wilde scheiden. J.S. Mill was tegen paternalisme van de staat en wilde dat de overheid niets te zeggen had over het privédomein van mensen.

Karl Marx wordt ook gezien als een politieke filosoof, alhoewel hij econoom was. We kennen de resultaten van zijn denkwerk en dat vertroebelt het denken over Marx soms. Een politiek ideaal als het Marxisme wordt een 'utopie' genoemd. Het is interessant na te denken hoe het leven zou zijn in een door u bedachte utopie. Zou u, net als Marx, meer gemeenschappelijke instituten oprichten om het eenheidsgevoel te vergroten (socialisme), of zou u alle ruimte laten aan de individuele ontplooing (kapitalisme)?

Als je veel reist zie je dat politieke ideeën een enorme invloed hebben op de inrichting van een land en de omgang van de inwoners met elkaar. Zo zijn we toch weer terug bij de 'nobele leugen' van Plato. Amerika vertelt zijn inwoners dat alle dromen waargemaakt kunnen worden, als je er als individu maar hard voor werkt. Dit levert een sterk individualistische bevolking op, met (gemiddeld gezien) angst voor 'anderen' die het niet gemaakt hebben. Ligt dat nou aan het Amerikaanse politieke stelsel of kreeg ook dit volk de regering die zij verdiende?