Afgelopen dinsdag vond in filmtheater ‘De Fabriek’ de tweede editie van ‘Film en filosofie’ onder leiding van filosoof Joan de Ruijter plaats. Centraal stond de vraag: ‘Zijn wij vrij?’. In haar inleiding kondigde de Ruijter aan dat het deze keer zou draaien om een homosexuele filosoof (Michel Foucault), een onderzoeker die spijt heeft van zijn meest beroemde onderzoek (Philippe Zimbardo) en een ex-bankrover die nu filosoof is geworden (Rein Gerritsen).
Tot een ieders verrassing had de Ruijter Rein Gerritsen bereid gevonden naar ‘De Fabriek’ te komen. Gerritsen, wetenschapsfilosoof, zet zich in voor de verbetering voor de positie van (ex-)gedetineerden. ‘Van Nederlandse gevangenen recidiveert 80 procent. Dat geeft aan dat we iets niet goed doen’, aldus Gerritsen.
De in grote getale opgekomen bezoekers stelden veel goede vragen aan Gerritsen. ‘Was jij vrij op het moment dat je de bankoverval pleegde?’. Gerritsen antwoordt: ‘Ik was psychotisch en wist op sommige momenten en achteraf niet eens dat ik een bankoverval gepleegd had’. Toch had ik heldere momenten en wil ik mijn verantwoordelijkheid niet ontlopen; maar ik was wel onder invloed van medicijnen en mijn psychose’.
De Ruijter begon de avond met een inleiding over de filosoof Foucault. ‘Michel Foucault zegt dat mensen nooit vrij zijn, dat zij lijden onder ‘normalisering’. ‘Iedereen wil normaal zijn en de macht van wat normaal gevonden wordt is groot’. De Ruijter noemde zijn homosexualiteit omdat Foucault aan den lijve ondervond dat ook wat sexualiteit betreft ‘normalisering’ een grote rol speelt. Hij schreef diverse boeken over de manier waarop mensen over sexualiteit praten.
Tijdens de lezing ging het om het boek ‘Discipline, toezicht en straf’ van Foucault (1975). Daarin onderzoekt hij hoe de westerse manier van straffen door de eeuwen heen veranderd is. Hij ontdekt dat lijfstraffen niet per se minder humaan zijn dan het huidige benemen van de vrijheid. ‘Tegenwoordig wordt een misdadiger echt als persoon veroordeeld en in de gevangenis wordt zijn identiteit afgenomen, hij wordt een nummer. Rein Gerritsen beaamde dit: ‘Nederland heeft procentueel de meeste jeugdige gevangenen van de wereld. Bovendien staan we bovenaan de lijstjes van mensen in de isolatiecel. Na 9 maanden in de isolatiecel, en dat is geen uitzondering, kun je niet meer normaal terugkeren in de maatschappij, je bent totaal verknipt’.
Er werd natuurlijk ook film gekeken in de Fabriek. Deze keer keek men naar een fragment uit de film ‘Das Experiment’ van regisseur Oliver Hirschbiegel. De film is gebaseerd op een opzienbarend onderzoek. In 1971 deed Philippe Zimbardo dit onderzoek aan de Stanford Universiteit. Hij deelde zijn studenten in in gevangen en bewakers en bouwde een gevangenis na op de universiteit. Pas toen Christina Maslach, een nieuwe collega, boos werd over het feit dat de 'gevangenen' met een zak over het hoofd en aan de enkels geketend naar de wc werden geleid, besefte Zimbardo dat er iets fout ging. Na zes van de veertien voorziene dagen werd het experiment stilgelegd. Volgens Gerritsen hebben de studenten van toen nog steeds last van hun ervaringen destijds en voelt Zimbardo zich daar schuldig over.
Uit de film volgde de vraag: ‘Is iedereen in staat om geweld te gebruiken als de omstandigheden dat eisen?’. De helft van de zaal dacht van niet en de andere helft van wel. Een leraar zei: ‘Ik heb wel eens verbaal veel te agressief gereageerd toen ik boos was op leerlingen en ik weet dus dat ik het niet altijd in de hand heb’.
De mensen in de zaal wilden eigenlijk langer doorgaan met de discussie met Gerritsen, maar deze werd alweer binnen een uur verwacht bij ‘Met het oog op morgen’ om te vertellen over zijn contacten met Zimbardo.
De volgende keer wordt bij film en filosofie in de Fabriek een deel van de film ‘Dogville’ vertoond, op dinsdagavond 10 mei 20.15-22.00. Reserveren kan bij info@de-fabriek.nl. Het draait dan om de vraag: ‘Moet je iemand beoordelen naar je eigen waarden?’.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten