Onze lezingen samengevat in een stripje.

Dit stripje heb ik afgelopen winter gemaakt voor de Benelux beeldverhalenwedstrijd en kwam 'm toevallig weer tegen op internet! Het is wat moeilijk te lezen, maar als je er op klikt wordt de tekening groter, de tweede tekening is dan leesbaar.

Het stripje gaat over een meisje dat met haar vader naar een pretpark gaat. Het pretpark heet 'Filosofia' en vooral vader heeft er veel zin in. Als ze vastgeketend worden in de grot van Plato verveelt het meisje zich en breekt los. Buiten wil ze in de achtbaan van de vrije wil, maar ziet dat er mensen uitvallen. Je mag in die achtbaan immers zelf weten of je je gordel vastmaakt. Gedesillusioneerd gaat ze naar het filosofenbos alwaar ze nog depressiever raakt doordat ze Nietzsche, Heidegger, Schopenhauer, Sartre en Socrates tegenkomt. Ze besluit weer terug te gaan naar Plato's grot, want ze wil de waarheid helemaal niet kennen als deze zo akelig is.

5 juli 20.15: Metafysica

Ik ga het op 5 juli hebben over het meest abstracte domein van de filosofie: de metafysica. Heidegger stelde de vraag: 'Waarom is er iets en niet niets?' en die vraag vormt de basis van de metafysica. De vraag: 'Bestaat toeval' is er nauw mee verweven omdat dat lijkt op de vraag: 'Waarom volgt A op B en is dat niet anders?'. Veel mensen geven als antwoord: 'Toeval bestaat niet want IETS (God) bepaalt wat er gebeurt'. Dat is dan ook meteen het antwoord op de vraag van Heidegger: 'Er is iets omdat God het wil'.

Daarom gaan we het ook nog eventjes over God hebben. We doen dit aan de hand van de films 'Bruce Allmighty (God)' en 'Lola rennt' (Toeval). Als gastspreker hebben we deze keer Jan de Valk, gepensioneerd vakdidacticus levensbeschouwing aan de UvA (en ex-collega van mij).

Metafysica is dus het meest abstracte onderdeel van de filosofie en daarmee ook het lastigste, zweverigste, 'vaagste' of meest transcendente. Daarom ben ik blij dat Jan de Valk mij bij komt staan om inzichtelijk te maken welke denkrichtingen er allemaal zijn binnen die metafysica.

Duchamp, Breiwerkwest, Alain de Botton en Michel Onfray.

Ik vond het gisteren een geslaagde avond. Jullie zijn een ideaal publiek: de te behandelen theorieën worden me in de schoot geworpen! Ik kondigde aan dat ik volgende keer, 5 juli een boekje van Alain de Botton ga gebruiken. Alain de Botton is mijn favoriete hedendaagse filosoof en ik kan al zijn boeken aanbevelen maar vooral, om te beginnen, 'De troost van de filosofie'. We gaan op 5 juli zijn boek 'Religie voor atheisten' gebruiken. (dat je geenszins voor de gelegenheid hoeft aan te schaffen). Ik had het ook over Michel Onfray, die in Frankrijk een soort beweging heeft opgericht waar genieten van kunst, voedsel en kennis (denken) centraal staat. http://nl.wikipedia.org/wiki/Michel_Onfray Ik gebruik af en toe teksten uit zijn boekje 'Anti-handboek voor de filosofie'. Hieronder staan ook wat mooie definities van 'Kunst' van jullie post-it-papiertjes.

De website van Ellis Bartolomeus BREIWERKWEST is www.breiwerkwest.nl en is hiernaast ('websites') aanklikbaar.



alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5620990051622656434" />

21 juni ESTHETICA 20.15

Aankomende lezing gaat over esthetica, het denken over kunst en schoonheid. Voor de pauze proberen we eerst zelf een definitie van 'kunst' op te stellen. Daarna geef ik een kort overzicht van de grote stromingen in de geschiedenis van de esthetica; de mimesistheorie, het realisme, het expressionisme, het formalisme en de theorie van Arthur Danto ('Het einde van de kunst').

Na de pauze laat ik een aantal fragmenten zien uit 'Exit through the giftshop', een film gemaakt door de Britse straat-artiest Banksy. Streetart (straatkunst) is volgens Pauline Terreehorst in het NRC van 9 juni momenteel 'hot'. 'Musea zijn achterhaald'.

Een prachtig voorbeeld van 'streetart' is deze film van 'BLU BLU'; een levensgrote animatie van de menselijke evolutie uitgevoerd op oude pakhuizen, fabriekstorens en wrakken van auto's. Deze film heet 'Big bang big boom'.

dinsdag 7 juni Borat en cultuurfilosofie

Op dinsdag 7 juni gaan we 2 fragmenten van de film 'Borat: Cultural Learnings of America for Make Benefit Glorious Nation of Kazakhstan' Borat is een fictieve Kazachstaanse journalist, een typetje gespeeld door komiek Sacha Baron Cohen, die naar de Verenigde Staten reist. Aldaar blijkt al gauw dat hij de Amerikaanse mores niet kent.

Waarom worden mensen in New York boos en agressief als Borat hen een kus wil geven? Waarom zijn mensen geschokt als Baron Cohen poept in een parkje? In het Kazachstan van Borat gelden andere ideeën over seksualiteit. Borat masturbeert bij het zien van etalagepoppen. Dat brengt ons bij de beroemde Griekse filosoof Diogenes (van Sinope). Van hem is bekend dat hij vaak in het openbaar masturbeerde. Als iemand hem daarop aansprak zei hij: 'Ach kon ik ook maar mijn honger stillen door over mijn buik te wrijven'. Dit brengt ons bij de vraag: 'Waarom mag je niet masturberen in de trein?'.

Een andere filosoof die graag schreef over de lagere menselijke behoeftes is Michel de Montaigne (1533-1592), een Franse edelman. In zijn 'essais', probeersels, toont hij zich een ruimdenkend man; hij kan het best begrijpen als volkeren aan kannibalisme doen. Dat vinden wij nu barbaars. Waarom?

Waarom vinden wij het barbaars als we horen dat Eskimo's hun voorvaderen opeten? Die lijken leveren toch nuttige eiwitten?

Dat brengt ons tot de hoofdvraag van vanavond: 'Kun je een andere cultuur beoordelen?'. Er zijn grofweg twee antwoorden op deze vraag:

-Etnocentristen (etno=afkomst) zeggen dat je een andere cultuur wel kunt beoordelen, maar dat je je eigen afkomst centraal mag stellen. Je kan dus bijvoorbeeld zeggen dat die kannibalistische Inuit (Eskimo's) barbaars zijn omdat dode voorvaderen een waardige begrafenis verdienen. Etnocentrisme komt soms voort uit xenofobie.

-Cultuurrelativisten vinden dat je andere culturen niet kan en niet mag beoordelen. Als je opgegroeid bent in je eigen cultuur is het moeilijk, zo niet onmogelijk, om je in te leven in een andere cultuur. Laat anderen in hun waarde. Cultuurrelativisme is tegelijkertijd tolerant en onverschillig.

In een serieuzer deel van deze avond gaan we het hebben over de vraag hoe je je tegenover andere culturen op kunt stellen. Dit doen we aan de hand van een recent verschenen artikel van socioloog Dick Pels in de Groene Amsterdammer: 'Beschaafde onverschilligheid'. We zullen ook de vwo-examentekst van dit jaar gebruiken: 'Pleidooi voor onzekerheid'. Deze tekst vindt u hier: http://www.examenblad.nl/9336000/1/j9vvhinitagymgn_m7mvh57gltp77x8/vhi1nc4phqya (klik op examentekst 16 mei 2011).

De film Borat werpt nog een ander probleem op: 'Heeft Sacha Baron Cohen de mensen in zijn film misleid en tegen hun wil onderdeel gemaakt van zijn platte humor?' Heeft hij, zoals Kant zegt, mensen niet als doel maar als middel gebruikt en is hij daarom ethisch laakbaar? We kijken ter afsluiting nog een fragmentje uit de documentaire 'Carmen versus Borat' om ons daar een mening over te kunnen vormen.

lees- en kijktips 24 mei 2011

Hallo allemaal,



Ik heb gisteren wat namen van films en boeken laten vallen. Bij deze de titels van de films:
'Team America' van Trey Parker
'The Beach' van Danny Boyle (over een utopie die een dystopie wordt)
Iemand noemde nog de prachtige Franse (nep)documentaire over de maanlanding. Die zou zijn geregisseerd door Stanley Kubric: 'Operation Lune' uit 2003 van regisseur William Karel. De genoemde filosofen en boeken worden in de vorige post over 'Wag the dog' genoemd.

Een meneer beargumenteerde dat we geen vrije wil hebben omdat dat blijkt uit hersenonderzoek. Dat wordt inderdaad beweerd in boeken over de hersenen zoals het boek van Dick Swaab 'Wij zijn ons brein'. De twee nieuwe examenbundels voor het vwo-eindexamen filosofie heten 'Hoezo vrije wil?' (Maureen Sie red.) en 'Vrije wil' (Tjeerd van der Laar) en zijn verschenen bij Lemniscaat.

We hebben het vooral gehad over Plato's Staat en de nobele leugen. Sommigen van jullie schreven dat de zaaldiscussie nogal van de hak op de tak ging. Daar ga ik proberen iets aan te doen en wellicht kunnen we met z'n allen proberen een mooie filosofische redenering op te zetten aan de hand van een duidelijke vraag. Ik zal proberen niet steeds nieuwe filosofische vragen op te werpen. Sommige mensen vonden het te moeilijk en anderen verlangden naar meer (wetenschappelijke) diepgang. Iemand vroeg zich af of er op dit blog ook reacties gegeven kunnen worden; dat kan onder elke post.

Uit de enquête kwam het volgende. Er waren 32 ingevulde formulieren.
5 (3x 9,4%) 4 (21x 65,6%), 3 (5x 15,6%), 2 (3x 9,5%)

Wag the dog: politieke en sociale filosofie

Dinsdag 24 mei gaan we kijken naar fragmenten uit de film 'Wag the dog'. Mocht u zich alvast willen inlezen: we gaan gebruik maken van 'De republiek' van Plato en bespreken wat Plato bedoelt met de 'Nobele leugen'. Hij zegt dat je als heerser, om je volk rustig te houden, een nobele leugen moet vertellen. 'De republiek' of 'de staat' van Plato is in het Engels te downloaden via 'project gutenberg'. http://www.gutenberg.org/ebooks/1497

In de moderne wereldpolitiek zijn 'nobele leugens' niet van de lucht. Vertelden Bush en Blair een leugen toen ze zeiden dat er aanwijzingen waren voor massavernietigingswapens in Irak? Bleven ze dit niet volhouden terwijl het hoofd van de inspecties (Hans Blix) in Irak ontkende dat er aanwijzingen waren voor wapens? (In de film 'team America' wordt deze 'nobele leugen' op de hak genomen).

Het is de vraag of zo'n soort leugen als die van de massavernietigingswapens in Irak 'nobel' genoemd kan worden en dat is de leugen uit 'Wag de dog' dan ook zeer zeker niet. In die film is de Amerikaanse president -11 dagen voor de verkiezingen- betrapt op sex met een minderjarig meisje (tenminste- hij heeft haar een paar minuten apart genomen) en dhr. Brean (Robert the Niro) wordt ingehuurd om het probleem op te lossen. Hij bedenkt een scenario en samen met Stanley Motts (Dustin Hoffman) maken ze een mooie film waarin Amerika Albanië aanvalt, om de aandacht af te leiden. De nobele leugen heeft gewerkt.

In de politieke en sociale filosofie speelt de vraag of mensen van nature sociale wezens zijn een grote rol. Plato vond dat we als individu zwak zijn en noodzakelijk van elkaar afhankelijk. Hij deelde de mensen in de staat in in 3 klassen; een klasse van vakmensen en boeren, een soldatenklasse, en een filosofenklasse die de heersende klasse vormt.

Thomas Hobbes ('Leviathan' 1651) denkt niet dat we sociale wezens zijn. Mensen zijn volgens hem zelfzuchtige wezens en in de 'natuurtoestand' (een toestand die voorafgaat aan elke beschaving of wet) ontstaat een oorlog van ieder tegen ieder. Daarom moet er een sterke heerser zijn en er moeten goede wetten (een sociaal contract) gemaakt worden, om dit te voorkomen. Gaat dit ook op voor post-revolutionaire samenlevingen als Egypte of de Oekraine?

Locke reageerde 50 jaar nadat Hobbes 'Leviathan' schreef dat heersers moeten voorkomen dat het volk in opstand komt. Pas als een staat het recht op leven, gezondheid, vrijheid en bezit van de burgers niet kan handhaven is een revolutie gerechtvaardigd. Volgens Locke is de rechtvaardiging van de macht de instemming van de burgers en hebben zij dus ook het recht de regering omver te werpen, alhoewel dit beter voorkomen kan worden.

Andere belangrijke politieke denkers zijn J.J. Rousseau die voor een directe democratie met referenda zou zijn en de Montequieu die de uitvoerende, rechtsprekende en uitvoerende macht wilde scheiden. J.S. Mill was tegen paternalisme van de staat en wilde dat de overheid niets te zeggen had over het privédomein van mensen.

Karl Marx wordt ook gezien als een politieke filosoof, alhoewel hij econoom was. We kennen de resultaten van zijn denkwerk en dat vertroebelt het denken over Marx soms. Een politiek ideaal als het Marxisme wordt een 'utopie' genoemd. Het is interessant na te denken hoe het leven zou zijn in een door u bedachte utopie. Zou u, net als Marx, meer gemeenschappelijke instituten oprichten om het eenheidsgevoel te vergroten (socialisme), of zou u alle ruimte laten aan de individuele ontplooing (kapitalisme)?

Als je veel reist zie je dat politieke ideeën een enorme invloed hebben op de inrichting van een land en de omgang van de inwoners met elkaar. Zo zijn we toch weer terug bij de 'nobele leugen' van Plato. Amerika vertelt zijn inwoners dat alle dromen waargemaakt kunnen worden, als je er als individu maar hard voor werkt. Dit levert een sterk individualistische bevolking op, met (gemiddeld gezien) angst voor 'anderen' die het niet gemaakt hebben. Ligt dat nou aan het Amerikaanse politieke stelsel of kreeg ook dit volk de regering die zij verdiende?